Ξέχνα, αν μπορείς!

Πολλές φορές έκανα πράματα για να πω απλά ότι τα έκανα, για να πω πως ήμουν και ‘γω εκεί. Και τώρα, Ιούνης 2005, λέω «ήμουν και ‘γώ εκεί». Στη συναυλία των Bijelo Dugme στο Βελιγράδι. Χιλιάδες κόσμου, δεν έχω ξαναδεί τόσο κόσμο μαζεμένο, να φτάνουν σαν το ποτάμι, χιλιάδες, ασταμάτητα, για να ακούσουν το πιο δημοφιλές συγκρότημα της πρώην χώρας. Μια θάλασσα ο κόσμος, να μην μπορείς να δεις που τελειώνει, λαός που παρέλυσε την πόλη από νωρίς το απόγευμα. Όλοι να είναι εκεί, να έχουν έρθει από παντού, για να δουν το θρύλο ζωντανό, άλλοι για μια τελευταία φορά, άλλοι για πρώτη και τελευταία φορά, για πάντα. Ήμουν και ‘γω εκεί, αν και δεν είμαι από κει. Ταξίδευα μια ολόκληρη μέρα, περίμενα τέσσερεις ώρες υπομονετικά, περπάτησα χωρίς παράπονο, αν και δεν ένιωθα τα πόδια μου, όλη την πόλη. Χωρίς παράπονο. Εγώ δεν ξέρω γιατί ήμουν εκεί. Τι ήταν αυτό που με παρακίνησε να πάω σε αυτή την συναυλία, στην άλλη άκρη της χερσονήσου. Δεν ξέρω γιατί ήταν και αυτοί, οι πάνω από 200.000 εκεί. Πάντα προσπαθούσα να καταλάβω αυτό το λαό, μα πάντα έχανα το δρόμο.. Εγώ δεν έχει σημασία γιατί ήμουν εκεί. Δεν είμαι παρά μια καλή γειτόνισσα, που πάντα θα έχει δανείσει λίγη ζάχαρη. Μου αρκεί αυτό. Δεν ξέρω επίσης αν έχει σημασία να καταλάβει κανείς γιατί ήταν και όλοι οι άλλοι εκεί. Κανείς όμως δεν μπορεί να αντισταθεί στις ερμηνείες.
Πιστεύω πώς ήταν αυτός ο λυγμός, τα μάτια μου που βούρκωσαν, όταν ο Μπέμπεκ τραγούδησε το τραγούδι που ποτέ μου δεν μπόρεσα να καταλάβω και να ξεχωρίσω τις λέξεις, παρά μόνο τη φράση «μπορούσε και καλύτερα». Όταν τραγουδούσε αυτό το τραγούδι και στην τεράστια οθόνη, κάπου ανάμεσα στα πλήθη έδειξε την παλιά σημαία με το κόκκινο αστέρι. Τότε, που το κόκκινο αστέρι ξεσήκωσε τον ενθουσιασμό του κόσμου και πέσαν βροχή τα χειροκροτήματα και τα σφυρίγματα. Ίσως αυτός ήταν ο λόγος που οι χιλιάδες ήταν εκεί. Γιατί οι Bijelo Dugme θυμίζουν τα χρόνια που το κόκκινο αστέρι κυμάτιζε πάνω από τις ζωές τους. Τότε που η ζωή ήταν ζωή, το καλοκαίρι σήμαινε θάλασσα και ο Απρίλης ήταν απλά ένας μήνας της άνοιξης. Τότε που ζούσαν όλοι μαζί και άκουγαν τους δίσκους τους με τους φίλους τους. Φίλους που τώρα χάθηκαν και δεν πήγαν στη συναυλία, δεν ξανάκουσαν τους Bijelo Dugme, φίλους και αδέλφια που ήταν πολύ μακριά για να φτάσουν. Τότε, αυτό το «τότε», που ακούν τα παιδιά από τους γονείς τους χρόνια τώρα και μεγαλώνουν με ιστορίες για κάποιους καιρούς που ‘τότε ήταν καλύτερα’.
Σαν είδα τους τραγουδιστές να πιάνουν το μικρόφωνο και να τραγουδάνε, ο ένας με νεύρο, άλλος με τα μάτια του να δείχνουν βουρκωμένα, ο άλλος σα να ζωγράφιζε με τα χέρια τα τραγούδια στον αέρα, πίστεψα ότι όλοι αυτοί έχουν τη δύναμη να ενώσουν τα κομμάτια πάλι, με μια μόνο τους λέξη. Ότι εκεί πάνω στη σκηνή, κάτι αρνιόταν πεισματικά να πεθάνει. Ήσυχα αναπνέει ακόμα. Δεν ξέρω αν και οι χιλιάδες ένιωσαν έτσι, όπως εγώ. Ίσως ο τυπάς που αδυνατώντας να πιστέψει αυτό που ζούσε, φώναζε «καταλαβαίνεις ρε τι ακούμε;!», ίσως η κοπελιά που έφερε τη σημαία με το κόκκινο αστέρι, να ένιωσαν όπως και εγώ. Ίσως και οι χιλιάδες να ένιωθαν όπως εγώ, γιατί ζητούσαν πεισματικά ένα και μοναδικό τραγούδι «Γιουγκοσλαβία, σήκω να σ’ακούσουν!». Δεν τους έκαναν τη χάρη να το τραγουδήσουν, ίσως γιατί ‘πάντα ήταν πολιτικά σωστοί’ και πια αυτή η χώρα δεν υπάρχει.
Ο Μπρέγκοβιτς είπε πως αυτή ήταν και η τελευταία φορά που τραγουδούσαν μαζί. Διάφοροι έγραψαν πως αυτό είναι το τέλος. Μα πραγματικά ποιο τέλος;! Αν πριν 15 χρόνια ήταν το «τέλος», τότε πώς εξηγούν αυτούς τους χιλιάδες, πώς εξηγούν αυτές τις τρεις μοναδικές συναυλίες τόσα χρόνια μετά; Όσο κι αν οι άνθρωποι εδώ προσπαθούν να ξεφύγουν, να τρέξουν μακριά, όσο κι αν κάποιοι προσπαθούν να τους αλλάξουν και να τους πάρουν την ψυχή, δεν μπορούν να ξεχάσουν, ούτε να σταματήσουν να κλαίνε σαν βλέπουν το κόκκινο αστέρι, όταν ακούν τους Bijelo Dugme. Κι αυτό είναι που μένει. Κι αυτό είναι η απόλυτη αλήθεια, όσα βιβλία κι αν κάψουν, όσα βιβλία κι αν γράψουν. Και για’μένα, ίσως αυτή η αλήθεια είναι που με παρακίνησε να διασχίσω όλη τη χερσόνησο για να ακούσω, για να είμαι εκεί. Η αλήθεια που με κάνει να κλαίω, κι ας μην είμαι από εκεί, κι ας είπα πολλές φορές πως την αφήνω αυτή τη χώρα μια και καλή. Η αλήθεια που ακόμα με συνταράζει, κι ας πέρασαν τα χρόνια, κι ας μεγάλωσα. Η αλήθεια που γίνεται ελπίδα, ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι να θυμούνται τη μεγαλύτερη χώρα των Βαλκανίων με αγάπη. Ελπίδα και κουράγιο για μένα να συνεχίσω, να μη σταματήσω να κάνω ό,τι κάνω, να μην σβήσω ό,τι έκανα. Δε χρειάζεται να σώσω τίποτα. Υπάρχει και αντιστέκεται. Μένει πάντα εκεί, να συνταράζει τα πλήθη, όπως οι Bijelo Dugme.

Βελιγράδι, Ιούνης 2005.